W świecie fizjoterapii przez lata panowało przeświadczenie, że z zakresu medycyny fizykalnej, czyli fizykoterapii, każdy rodzaj bodźca jaki tylko jest w stanie pomóc w leczeniu schorzeń narządu ruchu już się stosuje i nie da się wynaleźć niczego nowego ponad to, co już jest w użyciu. Laseroterapia, elektroterapia, ultradźwięki, pole magnetyczne, światłolecznictwo, ciepłolecznictwo, wodolecznictwo i można tak wymieniać dalej, znane są od wielu lat i z powodzeniem wykorzystywane są w procesie usprawniania i łagodzenia dolegliwości bólowych różnego pochodzenia. Eksperymentowano z łączeniem w/w zabiegów lub modulowaniem parametrów w celu jak najlepszego wykorzystywania dostarczonego do tkanek bodźca.
Nauka się jednak wciąż rozwija, a wraz z nią technologia. Gdy wynaleziono urządzenia potrafiące generować falę uderzeniową, czyli mówiąc dokładniej fale akustyczne o bardzo krótkim czasie narastania i wysokiej amplitudzie, wykorzystywaną ją początkowo w zupełnie innych celach, chociażby do wyburzania budynków. Jednak człowiek w mądrości swojej, każde nowo odkryte zjawisko chce jak najlepiej wykorzystać i znaleźć dla niego jak najszersze zastosowanie. A tak się składa, że medycyna jest zwykle jedną z pierwszych gałęzi nauki, która jest w stanie zrobić użytek z wszelkiego rodzaju odkryciami naukowymi i technologicznymi. W ten sposób fala uderzeniowa znalazła swoje zastosowanie w medycynie.
Początkowo terapeutyczne fale uderzeniowe używano do rozbijania kamieni nerkowych. Zauważono jednak pewne ‘skutki uboczne’ takie jak przyspieszone gojenie tkanek w obszarze zabiegu. Medycy poszli za ciosem i pod koniec lat osiemdziesiątych zaczęto z powodzeniem stosować ten zabieg do rozbijania zwapnień w stawach barkowych oraz leczenia stanów zapalnych ścięgien. W latach dziewięćdziesiątych pojawiły się pierwsze badania kliniczne wykazujące pozytywny wpływ fali uderzeniowej na tkanki.
Obecnie falę uderzeniową wykorzystuje się w leczeniu wielu schorzeń ortopedycznych, medycynie sportowej, a także przy wykorzystaniu odpowiedniego aplikatora w medycynie estetycznej.
Wpływ fali uderzeniowej na organizm
Jak wcześniej wspomniano, fala uderzeniowa to fala akustyczna o wysokiej amplitudzie i niskiej częstotliwości. Prowadzi ona do powstania gwałtownego wzrostu ciśnienia, który za pomocą odpowiedniej głowicy jest transmitowany do tkanek. Do zapewnienia odpowiedniego przeniesienia fali z transmitera co ciała potrzebny jest środek sprzęgający, którego rolę najczęściej pełni żel do USG. Wyróżnić można falę uderzeniową zogniskowaną, radialną i płaską. Inna klasyfikacja dzieli falę na niskoenergetyczną, średnioenergetyczną i wysokoenergetyczną. Rodzaj użytej w zabiegu fali zależy od rodzaju głowicy, dobranych parametrów zabiegowych i oczywiście od rodzaju schorzenia i dolegliwości.
Do najważniejszych efektów biologicznych działania fali uderzeniowej zalicza się łagodzenie bólu oraz stymulację regeneracji tkanek. Dochodzi do tego poprzez:
- zmniejszenie napięcia mięśni
- niszczenie receptorów bólowych i dośrodkowych włókien nerwowych
- miejscową poprawę ukrwienia
- poprawę mikrokrążenia i matabolizmu
- tworzenie nowych naczyń krwionośnych w obszarze mięśni i ścięgien
- zwiększenie produkcji kolagenu
- rozpuszczenie zwapniałych fibroblastów
- stymulację receptorów powodującą wysyłanie impulsów o dużej intensywności hamujące sygnały bólowe
- wpływ na układ tlenku azotu
- wspomaganie usuwania drażniących substancji o odczynie kwaśnym, histaminy i kwasu mlekowego
Wskazania do zabiegu fali uderzeniowej:
- wzmożone napięcie mięśniowe i punkty spustowe
- zapalenie powięzi podeszwowej
- ostroga piętowa
- zapalenie ścięgna Achillesa
- zapalenia i zwapnienia ścięgien stawu barkowego
- łokieć tenisisty i golfisty
- zapalenie więzadła właściwego rzepki
- zespół pasma biodrowo-piszczelowego
- przykurcz Dupuytrena
- zespół ciasnoty międzypowięziowej
Przeciwwskazania:
- ciąża
- nowotwory
- zaburzenia krzepliwości krwi
- choroby neurologiczne
- zakrzepica
- polineuropatie
- okolica chrząstki wzrostowej u dzieci
- zapalenia infekcyjne pochewki ścięgnistej
- ostra infekcja tkanki miękkiej/ kości
- ostry stan zapalny
- leczenie kortykosteroidami
- wszczepione urządzenia elektroniczne np.. rozrusznik serca
- osteoporoza
- zaawansowana cukrzyca
Dodatkowo należy pamiętać, że należy unikać stosowania fali uderzeniowej w okolicy:
- głowy
- klatki piersiowej i płuc
- rdzenia kręgowego
- dużych pęczków nerwowych
- nerwów obwodowych i naczyń krwionośnych
- węzłów chłonnych
Możliwe reakcje pozabiegowe i skutki niepożądane:
- wrażenie bólu podczas i po zabiegu
- przejściowy rumień lub obrzęk w miejscu zabiegu
- krwiaki lub wybroczyny w miejscu zabiegu
- drętwienie lub mrowienie w miejscu zabiegu
Jak wygląda zabieg
Biorąc pod uwagę wpływ wywoływany na tkanki a także istniejące przeciwwskazania i schorzenia wykluczające możliwość bezpiecznego wykonania zabiegu, fale uderzeniową w Naszym gabinecie stosuje się po uprzedniej konsultacji i zbadaniu pacjenta. Fizjoterapeuta po rozmowie i analizie schorzeń współistniejących pod kątem wskazań i przeciwwskazań może zalecić wdrożenie w proces leczenia wykonanie zabiegu fali uderzeniowej.
Zabieg taki wykonuje się w serii co najmniej 3-4 wizyt w odstępie minimum 5 dni pomiędzy poszczególnymi zabiegami. W uproszczeniu można przyjąć, że wykonuje się 1 zabieg na tydzień przez okres kilku tygodni. Ma to związek z silnym bodźcem dostarczonym do tkanek i koniecznością regeneracji okolicy poddanej zabiegowi. Sam zabieg pomimo, że może być nieprzyjemny w odczuciu (żeby nie powiedzieć bolesny) jest stosunkowo krótki- zajmuje około 3-4 minuty w zależności od dobranych parametrów. Parametry ustawia się indywidualnie dla danego pacjenta w zależności od rodzaju schorzenia i okolicy zabiegowej. Są to: siła uderzeń podana w barach (jednostkach ciśnienia), częstotliwość podana w hercach oraz liczba zastosowanych uderzeń. Kolejnym czynnikiem wpływającym na jakość zabiegu jest rodzaj zastosowanego transmitera czyli końcówki aplikatora założonego na głowicę urządzenia. Najczęściej używa się transmiterów ze stali nierdzewnej o różnej średnicy. W sytuacji gdy mamy do czynienia z pacjentem z wysokim progiem bólu, bądź gdy chcemy dostarczyć wybitnie wysoki bodziec (np. u sportowców z rozwiniętą muskulaturą) można zastosować transmiter tytanowy. Przekazuje on znacząco większą ilość energii.
Pacjent do zabiegu układa się wygodnie na leżance lub krześle z odsłonięta częścią ciała poddawaną zabiegowi. Terapeuta nanosi na skórę pacjenta żel do USG, który zapewnia sprzężenie pomiędzy końcówką aplikatora a ciałem, a następnie włącza głowicę urządzenia trzymaną w dłoniach. W czasie trwania zabiegu końcówka aplikatora musi pozostawać w kontakcie ze skórą pacjenta. Skompresowane powietrze wytworzone w kompresorze balistyczno-ciśnieniowym w postaci energii kinetycznej jest przesłane za pomocą przekaźnika aplikatora do tkanek poddawanych leczeniu. Objawia się to charakterystycznym odgłosem i uczuciem uderzenia o skórę. Siła uderzeń musi być dostosowana do poziomu tolerancji pacjenta. Jeżeli zabieg jest zbyt bolesny powinno się zmodulować parametry. Po zakończonym zabiegu terapeuta oczyszcza ciało pacjenta z pozostałości żelu i ocenia jego stan i odczucia pozabiegowe.
Fala uderzeniowa antycellulitowa
Ze względu na zmiany jakie fala uderzeniowa wywołuje w tkance podskórnej, znalazła ona również zastosowanie w medycynie estetycznej. Poprzez działanie stymulujące metabolizm komórkowy, poprawę mikrokrążenia krwi i limfy oraz mechaniczne rozbijanie komórek tłuszczowych zabieg falą uderzeniową prowadzi do uelastycznienia skóry, zwiększenia jej jędrności i widocznej redukcji cellulitu.
Zabiegi powinno się wykonywać w serii, a w czasie trwania cyklu zabiegowego zaleca się picie minimum 2 litry wody dziennie w celu odpowiedniego nawodnienia tkanek.